Beş tümel (quinque voces), Aristoteles’in mantık anlayışını geliştiren ve açıklayan Porphyrios’un (Porphyrius) ortaya koyduğu beş temel mantıksal kavramdır. Bu kavramlar, bir nesnenin tanımlanmasında ve sınıflandırılmasında kullanılan temel kategorilerdir. Beş tümel şunlardır:
- Tür (Cins, Genus) – Birden fazla varlığı kapsayan daha genel bir kategori. Örneğin, hayvan bir türdür çünkü insanı, köpeği ve kediyi içine alır.
- Cins (Species) – Daha özel bir kategori olup bir tür içinde yer alır. Örneğin, insan, hayvan türünün bir cinsidir.
- Ayrım (Differentia) – Bir varlığı aynı cinsten olan diğer varlıklardan ayıran özelliktir. Örneğin, akıl sahibi olmak, insanı diğer hayvanlardan ayıran bir özelliktir.
- Özellik (Proprium) – Bir varlığa özgü olan ama onun tanımında kullanılmayan özelliklerdir. Örneğin, gülmek, sadece insanlara özgüdür ama insanın tanımında bulunmaz.
- Kaza (Accidens) – Bir varlığın değişebilir ve zorunlu olmayan özelliğidir. Örneğin, beyaz tenli olmak, insanın zorunlu bir özelliği değildir; değişebilir.
Bu beş tümel, Orta Çağ boyunca İslam ve Batı felsefesinde büyük bir etkiye sahip olmuş ve mantıksal sınıflandırmalar için temel taşlardan biri olmuştur.